صرافی غیرمتمرکز (DEX) تکنولوژی جدیدی است که در سالهای اخیر، مطرح شده و به گفته کارشناسان به زودی جایگزین صرافی های متمرکز خواهد شد. مشکلاتی که در صرافی های متمرکز وجود دارد این است که مالک صرافی به دارایی های کاربران دسترسی داشته و می توانست به صورت سلیقه ای یا پیرو قوانین تحریم افراد و کشورها، حساب های خاصی را مسدود کند. حتی صرافی ها از لحاظ فنی این امکان را داشتند که قیمت و معاملات را دستکاری کنند. همچنین امکان هک شدن صرافی متمکز وجود داشت که این موضوع برای کاربران و مالک صرافی، موضوع نگران کننده ای محسوب می شد.
برقراری امنیت کامل حتی بدون نیاز به نظارت متمرکز
در سال های اخیر، صرافی های غیرمتمرکز، با هدف رفع مشکلات و خطرات امنیتی موجود در صرافی های نسل قبل (متمرکز) معرفی شدند. مزیت اصلی که صرافی های جدید (غیرمتمرکز) دارند این است که این نوع صرافی ها توسط یک سیستم مرکزی اداره نمی شوند؛ بلکه به صورت یک سیستم خودمختار و خودکار متشکل از قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) بر روی بلاکچین (Blockchain) می باشند. در صرافی های غیرمتمرکز تمام کارها به صورت خودکار توسط بلاکچین انجام می شود و صرافی بدون نظارت متمرکز، فعالیت دارد. چرا که دارایی کاربران (ارزهای دیجیتال) در بلاکچین با امنیت کامل ذخیره شده و هیچ فرد دیگری حتی مالک صرافی امکان دسترسی به دارایی کاربران را نخواهد داشت. یکی از دلایل اصلی که چرا در صرافی های غیرمتمرکز هیچ استفاده ای از ارزهای فیات (پول های ملی مثل دلار و ریال و ...) نشده و فقط از ارز های دیجیتال (Crypto Currency) استفاده می شود همین موضوع است که به منظور برقراری امنیت کامل دارایی کاربران، تصمیم گرفته شده که این دارایی در بلاکچین ذخیره شود و ارزهای دیجیتال (مانند ETH و BNB و ...) چون روی بلاکچین ذخیره می شوند، بهترین انتخاب می باشند.
حذف فرآیند احراز هویت (KYC)
کاربران برای انجام معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به احراز هویت (KYC) نخواهند داشت، به این معنی که هر کسی آزاد است بدون نیاز به احراز هویت، از صرافی استفاده نماید. چراکه یکی از معیارهای اصلی تمام پروژه های بلاکچینی (غیرمتمرکز) بخصوص صرافی های غیرمتمرکز (Dex) اجتناب از فیلترینگ و تحریم است. افراد از نقاط مختلف دنیا بدون اینکه نیازی به معرفی و ارائه مدارک هویتی داشته باشند می توانند فقط با تعریف یک اکانت و کانکت کردن کیف پول (مانند متامسک) در صرافی غیرمتمرکز شروع به فعالیت کنند. ویژگی جالب صرافی های غیرمتمکز این است که احراز هویت نشدن کاربران هیچ خطر امنیتی را برای صرافی ایجاد نمیکند چرا که امنیت این نوع صرافی به خاطر ذخیره دارایی ها روی بلاکچین، کاملاً قطعی و بی نقص می باشد.
مکانیزم بازارساز خودکار (AMM)
صرافی های غیرمتمرکز، مکانیزم متفاوتی برای تطبیق و تسویه معاملات دارند. در این نوع صرافی ها، به جای معامله با سایر فعالان بازار، معاملات شما توسط یک بازارساز خودکار (AMM) مطابقت داده می شود. بازارساز خودکار سیستمی است که برای مبادله جفت ارزهای دیجیتال، نقدینگی (Liquidity) مورد نیاز را فراهم می نماید.
تفاوت بین صرافی غیرمتمرکز و صرافی متمرکز
اگر بخواهیم تفاوت های موجود بین صرافی های غیرمتمرکز و متمرکز را به صورت دقیق تر و با جزئیات بیشتری بررسی کنیم، باید این تفاوت ها را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه، از جنبه های مختلف به بررسی این تفاوت ها خواهیم پرداخت:
1. از لحاظ کنترل روی دارایی
در صرافی متمرکز، حفاظت از دارایی کاربران به عهده صرافی بوده و خود کاربر تسلط و کنترلی روی دارایی و کلید خصوصی خود نداشتند. مکانیزم صرافی متمرکز کاملاً شبیه به بانک ها بوده و کاربر مجبور بود به صرافی اعتماد کند و این موضوع برای کاربران ویژگی خوشایندی محسوب نمی شد. چراکه صرافی این اختیار و قدرت را داشت که هر لحظه بتواند دارایی کاربران خاصی را مسدود کند.
ولی صرافی های جدید (غیرمتمرکز) کاملا متفاوت بوده و دارایی موجود در کیف پول کاملاً تحت کنترل کاربر بوده و هیچ کسی جز خود کاربر اجازه دسترسی به کیف پول و دارایی کاربر را ندارد. در واقع تنها کسی که از کلید خصوصی ولت خبردار است خود کاربر بوده و این ویژگی بلاکچین است که تنها کسی اجازه برداشت از ولت را دارد که کلید خصوصی آن را داشته باشد. یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) هرگز به رمز ارزهای شما دسترسی نخواهد داشت.
نتیجه‌گیری: در یک صرافی مترکز، صرافی کنترل نهایی ارز دیجیتال را دارد اما در صرافی غیر متمرکز، این کنترل در انحصار کاربر می باشد.
2. امنیت صرافی
صرافی‌های متمرکز اغلب هدف حملات هکری قرار میگیرند. صرافی Bitmart و MtGox دو نمونه از صرافی هایی بودند که چندین بار توسط گروه های مختلفی اعم از Lazarus هک شدند. صرافی های متمرکز به دلیل ساختار نامن و عدم استفاده از بلاکچین برای ذخیره دارایی کاربران، بیشتر مورد حمله قرار میگیرند.
در صرافی های غیرمتمرکز، دارایی شما در کیف پول بلاکچینی (مانند متامسک و تراست ولت) ذخیره می شود. و از آنجایی که تنها خود شما به کلید خصوصی (کلید دسترسی به کیف پول و دارایی) دسترسی دارید، خطری از لحاظ هک شدن کیف پول و از بین رفتن دارایی، شما را تهدید نمی کند.
نتیجه گیری: Dex ها به مراتب ایمن تر از صرافی های متمرکز هستند.
3. ریسک
مشکل صرافی های متمرکز این بود که کاربر کنترلی روی رمزارزهای خود نداشت و صرافی در برابر هک آسیب پذیر بود. تقریباً همه صرافی‌های رمزارز بزرگ که متمرکز بودند، حملات هکری را تجربه کرده‌اند. همچنین وقتی کاربر حضانت حساب خود را به صرافی واگذار میکند، به این معنی است که صرافی این اجازه را دارد که حساب کاربر را بدون هیچ دلیلی مسدود کند. حتی اگر کاربر کلیه الزامات KYC (احراز هویت) را انجام داده باشید.
اما در صرافی غیر متمرکز چون همه ی این کارها بر بستر بلاکچین انجام می گیرند می توان گفت ریسک تعلیق دارایی افراد توسط صرافی وجود ندارد و صرافی به هیچ وجه نمی تواند حساب کاربر را مسدود/تعلیق نماید.
نتیجه گیری: در صرافی غیرمتمرکز (Dex) ریسک مسدود شدن حساب وجود ندارد و کاربران حس امنیت و اطمینان بیشتری را در این نوع صرافی ها تجربه خواهند کرد.
| معیارهای مقایسه | صرافی متمرکز | صرافی غیرمتمرکز |
|---|---|---|
| ویژگی های اصلی | کار با فیات و ارزهای دیجیتال | فقط ارزهای دیجیتال |
| کنترل روی دارایی ها | دارایی ها در کنترل صرافی است | دارایی در کنترل کاربر است |
| امنیت | ریسک هک وجود دارد | ریسک هک بسیار پایین است |
| ریسک | ریسک بلوکه شدن دارایی توسط صرافی وجود دارد | صرافی کنترلی روی دارایی های کاربر ندارد |
| احراز هویت | دارد | ندارد |
محصول صرافی غیر متمرکز شرکت ترایتک
محصول صرافی غیر متمرکز شرکت ترایتک (مشابه صرافی uniswap و pancakeswap) از نوع AMM می باشد. در این نوع صرافی، تعیین قیمت توسط خود صرافی و با توجه به نقدینگی هر جفت ارز انجام می گیرد. کارکرد این نوع صرافی غیرمتمرکز به این صورت می باشد که بخشی از کاربران، ارزهای خود را به صورت نقدینگی (Liquidity) در اسمارت کانترکت صرافی ذخیره می کنند و در بخش تبادل (swap)، با انجام معاملات به کسانی که لیکوئیدیتی گذاشته اند، سود تعلق می گیرد. همچین بخشی از کارمزد معاملات به مالک صرافی که شما خواهید بود تعلق می گیرد.
